Vấn đề giá gạo cao không phải mới ở Nhật, mà là kết quả của nhiều yếu tố như sản lượng giảm do thời tiết xấu, nhu cầu và tiêu dùng trong nước tăng,… 

Giá cả có khả năng vẫn sẽ ở mức cao trong tương lai gần, và tiếp tục ảnh hưởng đến cuộc sống của người tiêu dùng nói riêng, cũng như ngành công nghiệp thực phẩm nói chung.

Vậy giá gạo của Nhật hiện nay như thế nào? Nguyên nhân khiến giá gạo tăng là gì? Hãy cùng Mintoku Work tìm hiểu nhé!

Giá gạo tăng cao ở Nhật trong những năm gần đây

Giá gạo tăng ở mức lớn nhất từ trước đến nay

Vào ngày 21/02, Bộ Nội vụ và Truyền thông (総務省) công bố chỉ số giá tiêu dùng quốc gia tháng 01/2025 không bao gồm thực phẩm tươi sống là 109,8 (so với năm cơ sở 2020 là 100). Trong đó, tăng trưởng theo năm là 3,2%, tăng trưởng theo tháng là 0,4% (thay đổi theo mùa).

Giá thực phẩm tăng dẫn đến giá gạo tăng hơn 70%. Con số này được xem như mức tăng lớn nhất từ ​​trước đến nay. Khi giá gạo tiếp tục tăng, một số người dân và chuyên gia lo ngại về việc bán lại.

Mặc dù sản lượng lúa vụ 2024 tăng 180.000 tấn so với năm trước, nhưng lượng lúa mà các đại lý mua lại ít hơn 210.000 tấn so với năm trước. Trên thực tế, sản lượng tăng nhưng lượng lưu thông trên thị trường lại giảm. 

Cựu Bộ trưởng Bộ Nông, Lâm và Thủy sản Satoshi Sakamoto cũng chỉ ra rằng, “Gạo đã trở thành mục tiêu đầu cơ khi những người trước đây chưa từng mua gạo đột nhiên bắt đầu mua. Có một số điều không minh bạch trong hệ thống phân phối, dẫn đến không thể đánh giá đúng mức, và giá gạo tiếp tục ở mức cao”.

Nguyên nhân giá gạo tăng vọt ở Nhật

Thực trạng giá gạo tăng vọt không phải mới đây. Gạo – nguồn lương thực chính của Nhật đã tăng giá 30% trong 3 năm qua, trong khi mục tiêu lạm phát vẫn chưa đạt được (tỷ lệ lạm phát và giá tiêu dùng thấp hơn mục tiêu 2% của Ngân hàng Nhật Bản).

Đối với người tiêu dùng, điều này không chỉ khiến lượng cơm tiêu thụ ở nhà giảm, mà chất lượng các sản phẩm món ăn làm từ gạo cũng giảm, trong khi giá vẫn giữ nguyên.

Nguyên nhân khiến giá gạo tăng bao gồm:

• Thời tiết xấu và thiên tai ở những vùng sản xuất;
• Người nông dân chuyển từ trồng lúa như một loại lương thực chính (để tiêu thụ trong gia đình hoặc mục đích thương mại) sang trồng lúa như một loại thức ăn chăn nuôi (đặc biệt là giống lúa năng suất cao);
• Gạo trở thành sản phẩm đầu cơ, vì những người trước đây chưa từng mua lại bắt đầu mua. Ngoài ra, sự không minh bạch trong hệ thống phân phối, dẫn đến việc khó đánh giá đúng mức, và giá gạo tiếp tục ở mức cao (theo Bộ Nông, Lâm, và Thủy sản).

Ngành nông nghiệp Nhật Bản đang đối mặt với thực trạng thiếu hụt lao động

Vì sao gạo trở thành sản phẩm đầu cơ?

Khi xem xét hiện tượng “bán lại” ở góc độ bao quát thị trường, việc mua đi bán lại hay thiếu minh bạch trong phân phối gạo không phải nguyên nhân “sâu xa” khiến giá tăng, mà chủ yếu là do thiếu nguồn cung.

Chính vì không có đủ gạo trên thị trường nên tình trạng bán lại và đầu cơ diễn ra sôi động hơn. Đây là nguyên tắc cơ bản và xu hướng tự nhiên của thị trường khi nhiều người nỗ lực kiếm lời từ việc tăng giá đột ngột.

Trong trường hợp này, giải pháp hạn chế/cấm đầu cơ gạo thường chỉ mang tính tạm thời. Vấn đề chính mà chính phủ cần tập trung giải quyết là cải thiện tình trạng thiếu hụt nguồn cung.

Giải pháp của chính phủ

Hiện nay, giá gạo nhập khẩu (đã bao gồm thuế quan), đang tiến gần đến mức giá gạo tăng vọt tại Nhật Bản. Chính sách cơ bản của Bộ Nông, Lâm và Thủy sản đã từ bỏ việc tăng cường tự cung tự cấp. Chỉ riêng sản phẩm gạo vẫn duy trì 100% tự cung tự cấp.

Để tránh tình trạng này sụp đổ, chính phủ buộc phải giải phóng lượng gạo dự trữ. Từ ngày 31/01, Bộ Nông, Lâm và Thủy sản đã công bố phác thảo hệ thống mới để giải phóng lượng gạo dự trữ của chính phủ.

Trước đây, chính sách này chỉ giới hạn trong những trường hợp cụ thể như mất mùa nghiêm trọng, nhưng hiện đã được sửa đổi để có thể ứng phó ngay cả khi giá cả tăng.

Những lo ngại liên quan đến giá gạo tăng

Hết hàng tồn kho

Một công ty nông nghiệp sản xuất gạo trên 30 ha ruộng lúa ở thành phố Nanyo, tỉnh Yamagata và các khu vực khác.

Công ty chuyên cung cấp gạo đến các siêu thị và đại lý ở khu vực trung tâm Tokyo và vùng Kansai. Theo thông tin của phía công ty, kể từ mùa thu năm ngoái (2024), họ đã nhận được nhiều lời mời hợp tác kinh doanh và hiện đang phân phối gạo với mức giá cao gấp đôi bình thường.

Tính đến ngày 31 tháng 1 năm 2025, lượng gạo tồn kho sẽ chỉ bằng khoảng một nửa so với cùng kỳ năm ngoái và công ty đang phải từ chối một số đơn đặt hàng từ khách hàng mới.

Theo tập đoàn nông nghiệp này, nếu tình hình hiện tại tiếp tục diễn biến như hiện nay, dự kiến ​​lượng hàng tồn kho sẽ hết vào tháng 4.

Nguồn cung gạo thiếu ổn định gây khó khăn cho các doanh nghiệp thực phẩm

Đảm bảo nguồn cung

Một doanh nghiệp điều hành 5 cửa hàng bento ở tỉnh Ibaraki và Tochigi, đã mua khoảng 50 tấn gạo mỗi năm từ các đối tác kinh doanh. Lãnh đạo công ty cho biết: vào mùa thu năm 2024, công ty đã phải mua nguyên liệu với giá cao gấp đôi so với năm trước, làm tăng chi phí sản xuất thêm khoảng 10 triệu Yên.

Giữa lúc đó, vào tháng 12, nhà bán lẻ (bên cung cấp) nói rằng không thể cung cấp thêm loại gạo cùng loại với sản phẩm mà công ty đang sử dụng.

Lời kết

Theo thống kê, ước tính đã thu hoạch được 6,79 triệu tấn gạo vào năm ngoái (2024), tăng 180.000 tấn so với năm trước.

Mặt khác, lượng gạo mà các đơn vị thu mua lớn từ nông dân là 2,16 triệu tấn, giảm 210.000 tấn so với năm trước, tương đương giảm khoảng 8%.

Bộ Nông, Lâm và Thủy sản không thể nắm rõ các công ty thu mua vừa và nhỏ đang mua bao nhiêu gạo, nhưng tin rằng do sự cạnh tranh thu mua gay gắt từ phía nông dân, các tổ chức không thể đảm bảo được lượng gạo như bình thường.

Bộ Nông, Lâm và Thủy sản tin rằng điều này đã dẫn đến tình trạng thiếu hụt gạo trên thị trường, cuối cùng dẫn đến tăng giá.