Ngày nay, khi số lượng người kết hôn quốc tế tăng lên, số vụ ly hôn quốc tế tại Nhật cũng tăng lên.

Khác với các cuộc ly hôn giữa người Nhật, người nước ngoài muốn ly hôn tại Nhật phải nắm vững kiến thức về luật và quy trình làm thủ tục phức tạp.

Ngay sau đây, Mintoku Work sẽ giải thích chi tiết. 

Người nước ngoài nên tìm hiểu kiến thức khi ly hôn ở Nhật

Ly hôn quốc tế là gì?

Ly hôn quốc tế (国際離婚) đề cập đến:

• Trường hợp ly hôn giữa những người có quốc tịch khác nhau
• Trường hợp ly hôn ở một quốc gia khác

Ví dụ, ly hôn giữa một người Nhật và một người nước ngoài, hoặc hai người nước ngoài muốn ly hôn tại Nhật Bản là điển hình của các vụ ly hôn quốc tế.

Khi ly hôn quốc tế, có 2 vấn đề cần quan tâm là:

• Luật áp dụng: thường khác nhau tùy theo quốc tịch và nơi cư trú.
• Quyền ra phán quyết: thuộc về một trong hai tòa án của quốc gia mà hai người mang quốc tịch. Ngoài ra, một số quốc gia không cho phép ly hôn, nên phải cân nhắc cẩn thận khi nộp đơn.

Luật của nước nào sẽ được áp dụng khi ly hôn quốc tế?

Ở Nhật Bản, vấn đề ly hôn quốc tế được nhắc đến trong Đạo luật về các quy tắc chung để áp dụng luật (法の適用に関する通則法) như sau:

• Điều 25 quy định “Hiệu lực của hôn nhân sẽ được điều chỉnh bởi luật tại đất nước mà vợ chồng mang quốc tịch nếu họ có cùng một quốc tịch, hoặc luật tại nơi thường trú nếu họ không có cùng quốc tịch nhưng có cùng nơi thường trú. Và nếu họ không thuộc cả hai trường hợp này, thì áp dụng luật của nơi mà họ có mối liên hệ chặt chẽ nhất”.
• Điều 27 quy định “Luật (như đề cập tại Điều 25) được áp dụng tương tự đối với việc ly hôn. Tuy nhiên, nếu một trong hai vợ chồng là công dân Nhật Bản và thường trú tại Nhật Bản thì việc ly hôn sẽ được điều chỉnh theo luật pháp Nhật Bản”.

Hòa giải ly hôn

Quyền ra phán quyết thuộc về tòa án của quốc gia nào?

Trong trường hợp ly hôn giữa người Nhật, trước tiên, đôi bên sẽ tự thảo luận để đạt thỏa thuận ly hôn, nhưng nếu vấn đề không được giải quyết, họ sẽ nộp đơn lên tòa án xin hòa giải.

Tuy nhiên, nếu một trong hai vợ chồng là công dân nước ngoài và các vấn đề ly hôn không thể được giải quyết thông qua sự đồng thuận của cả hai bên, thì cần phải quan tâm xem thẩm quyền giải quyết tranh chấp/ra quyết định thuộc về tòa án của quốc gia nào.

Khi nào tòa án Nhật Bản sẽ giải quyết thủ tục ly hôn quốc tế?

Tòa án Nhật Bản sẽ giải quyết thủ tục ly hôn quốc tế trong các tình huống sau:

1. Bị đơn (người bị khởi kiện) có địa chỉ tại Nhật Bản.
2. Cả nguyên đơn và bị đơn đều có quốc tịch Nhật Bản.
3. Người đệ đơn ly hôn có địa chỉ tại Nhật Bản, và nơi cặp đôi chung sống lần cuối là tại Nhật Bản.
4. Ngoài các trường hợp từ ① đến ③, khi nhận thấy có những trường hợp đặc biệt, tòa án Nhật Bản sẽ thụ lý vụ án và xét xử nhằm đảm bảo công bằng giữa các bên, quá trình xử lý diễn ra đúng luật, nhanh chóng.

Khi nào tòa án nước ngoài giải quyết thủ tục ly hôn quốc tế?

Dưới đây là những trường hợp mà tòa án Nhật Bản không thể giải quyết thủ tục ly hôn quốc tế. Và quyền ra phán quyết thuộc về tòa án nước ngoài:

• Đối phương có quốc tịch nước ngoài và luôn sống ở nước ngoài.
• Cả hai vợ chồng đều sống ở nước ngoài.
• Một cặp vợ chồng người Nhật Bản – người nước ngoài sống ở một quốc gia thứ ba (khác với quốc tịch của họ).

Những trường hợp ngoại lệ cần lưu ý

Dù về nguyên tắc, nếu đối phương ở nước ngoài, quốc gia của bên kia thường sẽ có thẩm quyền giải quyết. Nhưng đôi khi, tòa án Nhật Bản sẽ thụ lý vụ án trong các trường hợp ngoại lệ như:

• Một người bị vợ/chồng bỏ rơi;
• Vợ/chồng mất tích;
• Các trường hợp tương tự khác (cần sự cứu trợ từ chính phủ, như bạo lực gia đình).

Tham khảo ý kiến luật sư khi ly hôn

Tình trạng cư trú sau khi ly hôn

Người nước ngoài sau khi ly hôn và muốn tiếp tục cư trú tại Nhật Bản, có thể phải thay đổi tư cách lưu trú.

Trường hợp cần thay đổi tư cách lưu trú sau khi ly hôn

Vợ/chồng hoặc con của thường trú nhân (永住者の配偶者等) và visa gia đình (家族滞在).

• Hai tư cách lưu trú trên được cấp khi người nước ngoài kết hôn. Vì vậy, nếu hai người nước ngoài ly hôn, tình trạng cư trú phải được thay đổi.
• Trong vòng 14 ngày kể từ ngày ly hôn, bạn phải nộp thông báo tình trạng hôn nhân (配偶者に関する届出) cho Nyukan để báo cáo về việc ly hôn của mình.
• Ngoài ra, nếu đã hơn 6 tháng trôi qua kể từ ngày ly hôn, tư cách lưu trú vợ/chồng thường trú nhân hay visa gia đình của bạn sẽ bị thu hồi.

Trường hợp không cần thay đổi tư cách lưu trú sau khi ly hôn

Những người sở hữu visa không liên quan đến việc kết hôn không cần phải thay đổi tư cách lưu trú sau khi ly hôn. Đó là:

• Thường trú nhân (永住者)
• Visa lao động như Kỹ sư – Chuyên gia nhân văn – Dịch vụ quốc tế (技術・人文知識・国際業務), Tokutei Ginou (技能), chuyên gia có tay nghề cao (高度専門職), chuyển công tác nội bộ (企業内転勤), quản lý doanh nghiệp (経営・管理),…
• Du học sinh (留学)

Lời kết

Tóm lại, khi ly hôn quốc tế, có 2 vấn đề mà người nước ngoài cần quan tâm. Đó là luật áp dụng và quyền ra phán quyết của tòa án, tùy thuộc vào nơi sinh sống, quốc tịch của cả hai người,…

Đa số các trường hợp ly hôn khi cả hai người nước ngoài sống ở Nhật Bản sẽ do tòa án Nhật Bản giải quyết.