Trên các tin tuyển dụng của công ty Nhật, chúng ta vẫn thường thấy những thuật ngữ đề cập đến hình thức phân công công việc như “làm việc theo ca” (交替勤務), “hệ thống làm việc 2 ca” (二交替勤務), “hệ thống làm việc 3 ca” (三交替勤務), hay ca ngày/đêm tại nhà máy, bệnh viện,…

Trong bài viết này, Mintoku Work sẽ giải thích cụ thể cách phân biệt, ưu và nhược điểm của các ca làm việc.

Có nhiều ca làm việc ở các công ty Nhật

Làm việc theo ca (交代勤務) là gì?

Làm việc theo ca là phương pháp nhân viên làm việc với giờ cố định (có thể nhiều hơn số giờ quy định hàng ngày là 8 tiếng), và ngày nghỉ được xác định tương ứng với số giờ làm việc.

Mỗi công ty áp dụng cách thiết lập hệ thống ca làm việc khác nhau, ví dụ: theo tháng hoặc theo tuần. Bạn có thể hỏi điều này trong buổi phỏng vấn.

Những công việc đòi hỏi đảm bảo an toàn cho người lao động, liên quan đến tính mạng con người, có nhu cầu cao bất kể khung giờ trong ngày, hoặc yêu cầu vận hành, bảo trì hệ thống vào ban đêm thường phải làm việc 24 giờ và làm việc theo ca, bao gồm bệnh viện, cửa hàng tiện lợi, khách sạn, nhà máy,…

Các ca làm việc cho phép hệ thống và cơ sở hoạt động 24 giờ một ngày mà không bắt buộc nhân viên phải làm việc nhiều giờ. Vì bạn có thể làm việc theo giờ cố định nên đây là cách làm việc giúp dễ dàng tăng năng suất.

Phân biệt ca ngày và đêm

Ca ngày (日勤)

Đây là ca làm việc vào ban ngày, thường kéo dài từ sáng đến chiều tối, bao gồm cả giờ nghỉ giải lao (ví dụ: một số công ty yêu cầu nhân viên làm việc giờ hành chính từ 8h – 17h; 9h – 21h hàng ngày).

Ưu điểm:

• Không bị ảnh hưởng nhịp sinh học;
• Lịch trình làm việc phù hợp với những người xung quanh, nên bạn có thể dành thời gian cho bạn bè và gia đình;
• Có thời gian để học kỹ năng mới, theo đuổi sở thích cá nhân.

Nhược điểm:

• Không có lương làm thêm giờ;
• Lương thấp hơn ca đêm;
• Khó có thời gian trong tuần để làm các thủ tục hành chính, đi bệnh viện, ngân hàng,…

Ca đêm (夜勤)

Giờ làm việc của ca đêm khác nhau tùy theo nơi làm việc và loại hình công việc, nhưng Đạo luật Tiêu chuẩn Lao động (労働基準法) quy định giờ làm việc ca đêm là từ 22h đến 5h sáng hôm sau.

Khi làm việc theo ca, nhân viên có thể luân phiên thay đổi giữa ca ngày và ca đêm sau mỗi khoảng thời gian đều đặn. 

Ưu điểm:

• Kiếm được nhiều tiền hơn;
• Không mất thời gian xếp hàng, vội vã đi lại hay di chuyển về nhà vào các giờ cao điểm;
• Tận dụng khoảng thời gian ban ngày trong tuần để giải quyết thủ tục hành chính, vấn đề cá nhân.

Nhược điểm:

• Có thể ảnh hưởng sức khỏe, đồng hồ sinh học bị xáo trộn;
• Lịch trình làm việc không tương thích với người xung quanh, nên khó dành thời gian cho bạn bè, gia đình;
• Hiệu quả giải quyết vấn đề trong công việc bị hạn chế, do ca đêm ít cơ hội gặp mặt đồng nghiệp, cấp trên.

Hệ thống làm việc ca đêm

Phân biệt hệ thống 2 ca và 3 ca

Hệ thống làm việc 2 ca (二交替勤務)

Hai ca có nghĩa là giờ làm việc được chia thành 2 giai đoạn và nhân viên được phân công làm việc theo các ca đó.

Ví dụ, nếu một cửa hàng mở cửa đến tận đêm khuya, người quản lý thường chia 2 ca làm việc cho nhân viên, chẳng hạn như 8h – 17h và 17h – 24h.

Tại các nhà máy và nơi làm việc khác hoạt động 24 giờ một ngày, công nhân có thể làm việc theo ca 12 giờ, chẳng hạn như từ 8h đến 20h hoặc từ 20h đến 8h sáng hôm sau.

Ưu điểm:

• Phụ cấp và mức lương cao hơn;
• Có nhiều ngày nghỉ hơn;
• Ít giờ làm thêm hơn;
• Ít bị gián đoạn đến thói quen hàng ngày so với hệ thống ba ca.

Nhược điểm:

• Phải luân phiên làm việc giữa ca ngày và ca đêm, dẫn đến thay đổi lối sống;
• Khó tìm được thời gian riêng vào những ngày làm việc;
• Dễ bị mệt mỏi.

Hệ thống làm việc 3 ca (三交替勤務)

Tương tự như hệ thống 2 ca, hệ thống 3 ca chia thời gian làm việc thành 3 khoảng thời gian, gồm có: ca ngày, ca nửa đêm và ca đêm (hoặc ca sớm, ca chiều và ca muộn). Giờ làm việc của mỗi ca thường là 8 giờ.

Ưu điểm:

• Mỗi ca làm việc kéo dài 8 giờ, nghĩa là ít phải làm thêm giờ hơn và ít căng thẳng về thể chất và tinh thần hơn;
• Mức lương cho công việc 3 ca cao hơn lương bình thường (có thể cộng thêm phụ cấp);
• Có ngày nghỉ trong tuần để giải quyết các vấn đề cá nhân;
• Tránh được việc ra đường vào giờ cao điểm.

Nhược điểm:

• Lịch trình hàng ngày không cố định, có thể ngủ vào ban ngày, nên làm gián đoạn nhịp sinh học và giảm chất lượng giấc ngủ;
• Khó theo dõi, quản lý tình trạng sức khỏe;
• Khó sắp xếp thời gian cho gia đình, bạn bè.

Lịch trình làm đêm nhiều hạn chế thời gian dành cho gia đình 

Chế độ ngày nghỉ hàng tuần

Đối với hệ thống ca làm việc, nhân viên có thể không có ngày nghỉ cố định cuối tuần, mà thường áp dụng chính sách “xx ngày làm ca, xx ngày nghỉ” (○勤○休). Ví dụ:

4 ngày làm việc, 2 ngày nghỉ (4勤2休)

Lịch trình làm việc 4 ngày, nghỉ 2 ngày cho phép nhân viên làm ca ngày trong 4 ngày đầu tiên của tháng và nghỉ hai ngày tiếp theo.

Sau đó, bạn tiếp tục làm ca đêm trong 4 ngày tiếp theo, và có 2 ngày nghỉ ở giữa ca ngày và ca đêm. Lợi thế của chính sách làm việc 4 ngày, nghỉ 2 ngày là bạn được nghỉ 1/3 thời gian trong năm.

3 ngày làm việc, 3 ngày nghỉ (3勤3休)

Vì làm việc theo ca ngày và ca đêm trong 3 ngày với 3 ngày nghỉ ở giữa nên giờ làm việc mỗi ngày có xu hướng dài hơn. Tuy nhiên, ưu điểm là bạn có thể nghỉ ngơi lâu hơn, giống như hệ thống làm việc 4 ngày, nghỉ 3 ngày.

Lời kết

Có nhiều ca làm việc như ca ngày/đêm, hệ thống 2 ca hoặc 3 ca. Tuy nhiên, không phải ai cũng có đủ sức khỏe hoặc khả năng sắp xếp lịch trình phù hợp với các ca làm việc mà công ty quy định.

Do đó, nhân viên nên hỏi kỹ thông tin này trong buổi phỏng vấn và cân nhắc lựa chọn ca làm việc đáp ứng tiêu chí của bản thân.